Acta Medica Catholica 2024-1, Vol.93

Dr. Stefan De Smedt

In zijn jaarlijkse internationale bijeenkomst biedt Emmanuel Médecins een kader voor bezinning en gebed voor artsen en studenten geneeskunde in het Franse bedevaartsoord Paray-le-Monial. Hiermee vertolkt de Emmanuel-gemeenschap zijn apostolisch werk ten dienste van artsen en van het leven. Terugblik op de voorbije internationale bijeenkomst 15-17 maart 2024.

Chaque année, une délégation de notre société au week-end des médecins à Paray-le-Monial (France). Sur la photo vous voyez les belges qui ont participé cette année à ce week-end pour médecins, étudiants en médecine et leurs conjoints. Soyez les bienvenus vous aussi !

In zijn boodschap naar aanleiding van de 32ste ‘Werelddag van de Zieken’ benadrukte Paus Franciscus: “Zorgen voor de zieke betekent ook zorgen voor zijn relaties, al zijn relaties: met God, met anderen - familie/vrienden/verzorgers - met de schepping en met zichzelf.” Het is een oproep aan artsen om niet alleen te kijken naar het symptoom waarvoor de patiënt hen consulteert, maar in het genezingsproces ook oog te hebben voor de persoon in al zijn dimensies en zijn omgeving.

“Zorgen voor de zieke betekent ook zorgen voor zijn relaties, al zijn relaties: met God, met anderen - familie/vrienden/verzorgers - met de schepping en met zichzelf.” Paus Franciscus

De laatste decennia heeft de geneeskunde gelukkig grote vooruitgang geboekt. Met deze technische vooruitgang bestaat echter het risico ons wezen puur lichamelijk of psychisch te beschouwen, terwijl er ook een spiritueel aspect is. Zich gezond voelen, is als zitten op een stoel met 4 poten. Om goed te zitten moeten deze poten elk even lang en even belangrijk zijn. Naast een fysiek lichaam in goede vorm, hebben we ook nood aan een intelligentie die goed gevoed is, emoties die in evenwicht zijn en een spiritueel leven dat ontwikkeld is. De woestijnvaders wezen reeds op het belang van 3 dimensies van ons wezen: lichaam, psyche (ziel) en ook geest (spiritueel). De ziel zorgt voor de uitwisseling van interne leven met ons lichaam en de omgeving, terwijl de geest ons helpt contact te hebben met het transcendente, de relatie van de mens met God.

Eén van de sprekers was Dr. Regis Serey, die zijn ervaring als huisarts deelde en aantoonde hoe belangrijk het is dat we onze patiënt als een persoon beschouwen met deze 3 dimensies. Ons lichaam is geanimeerd door een ziel. Het spirituele deel van de ziel noemen we geest (“Esprit”) en heeft 5 natuurlijke functies: de openheid voor het transcendente en voor de bron van het Leven, de wil, de zingeving, het vermogen om lief te hebben en de (interne) vrijheid om te kiezen om staande te blijven zelfs in moeilijke omstandigheden.

In tegenstelling tot het lichaam, dat sterfelijk is, zijn ziel en geest onsterfelijk.

Hoewel de ziel en de geest soms niet goed functioneren, sluimeren of atrofisch worden door ziekte en omstandigheden, toch kunnen ze op elk moment terug gereactiveerd worden. Vaak maakt ziekte immers verder deel uit van het leven en moeten we een manier vinden om ermee om te gaan.

“Als artsen kunnen we onze patiënten op weg helpen om een nieuwe zin in hun leven te ontdekken door hun de juiste vragen te stellen, door tijd te nemen naar hun verhaal te luisteren en door ook voor hen te bidden.” Dr Régis Serey

Het is een bron van hoop voor de patiënten te beseffen dat ze hun ziekte niet hoeven te ondergaan, maar dat ze hun leven weer in eigen hand kunnen nemen.

Als artsen kunnen we onze patiënten op weg helpen om een nieuwe zin in hun leven te ontdekken door hun de juiste vragen te stellen, door tijd te nemen te luisteren naar hun verhaal en door ook voor hen te bidden.

Als professor neurologie en psychiatrie genas Viktor Frankl vele patiënten door hun zingeving en doel te geven, ondanks hun zware ziekte of tegenslag. Via zijn concept van logotherapie versterkte hij hun geestelijke capaciteiten.

De rol van een logotherapeut is volgens Viktor Frankl meer te vergelijken met een oogarts dan een schilder. Een schilder tracht ons een beeld te geven van de wereld om ons heen, zoals de schilder dit ziet, terwijl een oogarts ons in staat poogt te stellen de wereld te zien, zoals ze werkelijk is. Welnu, de rol van de logotherapeut bestaat uit het verbreden en verruimen van het gezichtsveld van de patiënt, zodat het hele spectrum van potentiële betekenis voor hem/haar bewust en zichtbaar wordt zelfs in moeilijke situaties.

De ruggengraat van de mens is zijn vermogen om zich naar het oneindige te keren. Het is het vermogen tot transcendentie. Wanneer we een patiënt voor ons hebben, moeten we altijd in gedachten houden dat deze mens in staat is zich te richten op iets dat groter is dan zichzelf. Als de patiënt zich hiervan bewust wordt, kan hij op eigen kracht handelen. Er is ook een wisselwerking tussen de ziel en het lichaam. Ze kunnen mekaar zowel positief als negatief beïnvloeden.

In tegenstelling tot het lichaam zijn de ziel en de geest onsterfelijk. Ondanks het feit dat de ziel en geest soms slecht functioneren als gevolg van ziekte of omstandigheden, kunnen ze op elk moment weer tot leven worden gewekt door de vijf functies van de geest in te schakelen. Op deze manier kan de patiënt worden geholpen om weer in balans te komen bij ziekte. (Klik of de foto en pijltje naar rechts voor een schematische afbeelding).

Dr Serey gaf een paar concrete voorbeelden.

Een man heeft last van een zware lumbago, zodat hij zijn werkzaamheden en hobby’s niet meer kan uitvoeren. De patiënt is kwaad (negatieve emoties van de ziel), en bovendien ontwikkelt hij dysfunctioneel gedrag naar zijn echtgenote toe (aantasting van het vermogen van de geest om lief te hebben). Hierdoor is er een totaal lijden over alle aspecten (lichaam, ziel en geest) en wordt het gezondheidsprobleem uiteindelijk nog groter dan het oorspronkelijk lichamelijk letsel.

Door een ongeval verliest een beroepsmilitair één oog. Dit compromitteert natuurlijk de carrière en levensverloop waarvan hij en zijn echtgenote gedroomd hadden. Ze zitten beiden in de put en Dr Serey stelt de vraag aan de vrouw “Ik neem aan dat u niet bent getrouwd met uw man omwille zijn ogen. Welke kenmerken van hem apprecieert u het meest?” De echtgenote prijst haar man voor zijn doorzettingsvermogen en hardwerkend karakter. Dit stemt hen tot nadenken en uiteindelijk wordt de militair een job aangeboden in de afdeling strategie van het leger. Het echtpaar vindt opnieuw vrede met deze nieuwe situatie.

Een andere spreker, Mgr. Pascal Ide (priester, arts en doctor in filosofie en theologie), illustreerde verder in dit kader het belang van voldoende tijd nemen om naar onze patiënt te luisteren. Bij de anamnese onderbreekt de arts doorgaans de patiënt reeds na 18 seconden, terwijl een patiënt ideaal 60-150 seconden nodig heeft om de reden van consultatie goed te kunnen verwoorden. In 2000 gebruikte Dr Rita Charon (Columbia University, USA) voor het eerst de term 'Narrative Medicine' om een methode te beschrijven voor het gebruik van wat zij “narratieve competentie” noemt. Dit is “het vermogen om ziekteverhalen te herkennen, te absorberen, te verwerken, te verklaren en erdoor geraakt te worden”. Het inschatten van de context van een ziekte is belangrijk. De patiënt zal deze informatie makkelijker kunnen geven indien de arts respectvol voldoende tijd gunt. Als een arts zich bovendien in dienst plaatst van de patiënt, eerder dan een dominante/paternalistische rol te spelen, dan stelt hij/zij zich in zekere zin positief kwetsbaar op, maar dit schept tegelijk ook een klimaat van vertrouwen en medeleven.

Hierdoor krijgt de patiënt tijd om zijn/haar verhaal te doen, en de mogelijk vorm te geven aan zijn/haar situatie en naar betekenis te zoeken. Dit biedt de arts gelegenheid om de patiënt hierin te begeleiden.

We worden als arts uitgenodigd om al het mogelijke te doen voor het welzijn/genezing van onze patiënten. Dit houdt een geneeskunde in met 3 “H” letters: met ons hoofd (weten), met onze handen (technisch handelen) en last but not least met ons hart (mensenkennis).

Info: https://emmanuel.info/week-end-medecins-guerison-vous-avez-dit-guerison/