Tertio nr. 1.245-1.246 van 20 december 2023

Het kerstverhaal met zijn boodschap van vrede klinkt dezer dagen wat wrang. Niet alleen zijn er de oorlogen overal in de wereld, ook agressie en geweld nemen toe in de samenleving: in voetbalstadions, op straat en in het verkeer, bij partnergeweld en kindermisbruik. Zelfs zij die proberen hulp te verlenen, zijn niet veilig. Zorgnet-ICURO meldt dat 22 procent van de zorgmedewerkers al te maken kreeg met lichamelijk geweld en 90 procent met verbale agressie. De polarisatie in de politiek is daar zowel spiegelbeeld als motor van.

Het traditionele beeld van de kerstfamilie – Maria, Jozef en Jezus – en de context van hun verhaal communiceren een belangrijke filosofische boodschap: hoe alleen veelheid voor heelheid kan zorgen.

Wat doet geweld plegen of ervaren met een mens? En kun je omgaan met de traumatische gevolgen ervan? Vlaanderens bekendste traumapsycholoog krijgt dagelijks met slachtoffers te maken. Hij gelooft sterk in postttraumatische groei en ziet daarin een rol voor spiritualiteit: “Ik ga met mijn cliënten mee in het labyrint van rouw en verlies op zoek naar de zin van het leven en het grotere geheel.”

Vier lange, pijnlijke jaren. Met ruim twintig jaar schade nadien. Staf Van Pelt, een van de Godvergeten-gezichten, werd als tiener seksueel misbruikt door een priester-studiebegeleider. Vandalisme, slechte schoolresultaten, innerlijke chaos en een lichamelijke blokkage bij de eerste intieme contacten: het lijden was overduidelijk. Vandaag is het gekwetste kind in Van Pelt niet meer. “Ik heb het niet verstoten, maar in de ogen gekeken en omarmd. Het pure kind in mij is weer wakker. Misschien is dat wel Kerstmis.”

De psalmen bevatten alle emoties en verzuchtingen van de mens. Jos Van Pelt, broer van Staf, diaken, psycholoog en oud-pastor van de Leuvense Universitaire Parochie, hertaalde de psalmen op een heel verrassende wijze naar deze tijd. Hij werkte er 25 jaar aan en het is zijn geestelijk testament, want Jos is ongeneeslijk ziek.

In kerstliederen bezingen christenen een Bijbels visioen van vrede dat in Jezus werkelijkheid zou zijn geworden. Dat neemt niet weg dat in veel Bijbelteksten de realiteit van het geweld in allerlei toonaarden aanwezig is, vaak zelfs in verband met God. Oudtestamenticus Hans Ausloos en nieuwtestamenticus Geert Van Oyen werpen graag hun exegetisch licht op dat spanningsveld, vooral nu Jezus’ geboortegrond voor de zoveelste keer gebukt gaat onder oorlogsterreur.

Dat de politiek een harde wereld is, valt bezwaarlijk te ontkennen, maar dat ze ook ontzettend zingevend kan zijn als je uit diepere bronnen put, dat wil Petra De Sutter (Groen) graag kwijt. De vicepremier en minister van Ambtenarenzaken, Overheidsbedrijven, Telecommunicatie en Post vindt in de wetenschappen, het boeddhisme, de muziek en de schilderkunst bakens voor het leven. “Kunst is balsem voor mijn ziel."

Winter, kou en modder… Uitgerekend die troosteloosheid tekent de kerst, niet voor niets met vele lichtjes die de duisternis doorbreken. Kerstmis is een paradox van onmetelijke orde: God die mens wordt in de grootste broosheid die er is. Uitzicht op redding in de hulpeloosheid van een kind in de kribbe. Over dat goddelijke kind gaat het. Maar Kerstmis staat niet los van wat voorafging of van wat volgt: een weg die bereid werd en we nog steeds verdergaan.

“Een engel van de Heer verscheen Jozef in een droom en zei: ‘Sta op en neem het Kind en Zijn moeder met u mee, en vlucht naar Egypte, en blijf daar totdat ik het u zal zeggen, want Herodes zal het Kind zoeken om Het om te brengen.’” En het gezin vertrok in het holst van de nacht, haastig en onvoorbereid, in de hoop hun pasgeboren kindje te redden van de toorn van een onzinnige koning.

Kerstmis heeft een zeemzoete bijklank gekregen. Salesiaan Roger Burggraeve brengt in herinnering dat het Bijbelse kerstverhaal zich nochtans afspeelt tegen een achtergrond van crisis. Het minder bekende feest van de Onschuldige Kinderen herdenkt de kindermoord door Herodes. De moraaltheoloog wil het feest in ere herstellen om de slachtoffers van onrecht en misbruik te herdenken.