Strava
Prestatiedrang en eigen grenzen verleggen dringen steeds meer door tot in de vrije tijd. In het neoliberale economische model putten concurrentie en voortdurende groei mens en milieu uit. Onze privésfeer lijkt wel een copy-paste van dat patroon.
Iconisch beeld
De Pakistaanse sherpa die doodvriest aan de wand van de 8.000 meter hoge K2-berg, is daarvan een gruwelijk iconisch beeld. Klimmers gingen verder langs hem heen. Een van hen verklaarde nadien trots dat zij een persoonlijk klimrecord absoluut wilde halen. Dichter bij huis horen we verhalen van mensen die fietsen nog als recreatief durven te zien en door zogenaamde Strava-fanatici van het jaagpad worden gereden, soms met ernstige gevolgen. Voor wie een rustig leven leidt en niet weet wat Strava betekent: het gaat om een app die loop- en fietsprestaties in kaart brengt. In combinatie met gesofistikeerde sporthorloges kun je jezelf voortdurend monitoren, doelen opleggen én ze verleggen. Op zich niks mis mee, behalve dan de valkuil van dit soort apps: het draait uitsluitend om snelheid en records. Dat zorgt voor een behoorlijke adrenaline- en dopaminestoot. Bovendien kun je je prestaties delen en laten liken, dat zijn de zogenaamde ‘kudo’s’. De ene kick roept dus al dadelijk de andere op. Experts spreken van een mogelijk ‘destructief competitiegevoel’ en een ‘ongezonde vergelijkingsdrang’.
Kicks
Je kunt deze app zien als een metafoor voor onze tijd waarin we denken dat we onszelf voortdurend moeten bewijzen. Het ideale mensbeeld wordt de sportieve mens. Via zijn prestaties demonstreert die zijn fitheid en waardigheid. Koppel daaraan de hedendaagse hyperfocus op gezondheid en je merkt dat die in dat model bemeesterbaar lijkt. Wie zijn lichaam in topconditie houdt, heeft bij wijze van spreken het eeuwige leven. De drang naar kicks toont zich niet alleen in sportieve prestaties, maar ook in een haast koortsachtige drang om in dit aardse zoveel mogelijk te ervaren en te doen. Het is de bekende FOMO – fear of missing out: de angst iets te missen. Die ontstaat uit een combinatie van factoren. Eén: we leven in een belevenismaatschappij die ontzettend veel prikkels uitzendt. Telkens krijgen we de suggestie dat als we X, Y of Z niet doen, we iets essentieels missen. Twee: we hebben meer geld, tijd en transportmogelijkheden. Daardoor krijgen we ook meer toegang tot ‘belevenissen’. En drie: we leven met een onderliggende angst om verkeerde keuzes te maken en daardoor allerlei dingen te missen in ons leven.
Scharrelcultuur
Dat deze zeitgeist in alle domeinen doordringt, zien we ook in het relationele leven. De ‘vaste’ relatie wordt steeds langer uitgesteld uit angst een ‘betere’ partner mis te lopen. Het resultaat is de zogenaamde hook-up culture. In die ‘scharrelcultuur’ is het aantal partners belangrijker dan de verbinding met elkaar. Dat is volgens seksuologe Rika Ponnet onder andere het gevolg van de overdaad aan contactmogelijkheden via datingapps. Vrouwen krijgen steeds later hun eerste kind: 31 jaar is nu het gemiddelde. Naast het motief dat je eerst een huis en een goede job moet verwerven, speelt ook hier de angst om carrièremogelijkheden en belevenissen te missen.
Paradox
Die evolutie laat zien hoe hedonistische zingeving de norm wordt. Onderliggend heerst de overtuiging dat het met dit aardse leven ‘amen en uit’ is en je er hier en nu dus alles uit moet persen. Paradoxaal genoeg leidt dat tot een ‘vol leven’ dat gepaard gaat met innerlijke leegte. Die onrust kun je niet zomaar repareren met wat yoga of mindfulness. Toegegeven, het christendom heeft lange tijd een soort Strava van schuld en zonde gebruikt om hemel of hel te bereiken. De seculiere Strava creëert in feite een gelijkaardige dwang, maar dan gericht op sportprestaties. Zo ruilen we het ene dwangsysteem in voor het andere. Met dit grote verschil: in zijn evangelische kern pleit het christelijk geloof voor een eudaimonische zingeving die vertrekt vanuit wat je zelf aan het leven kan geven. Evangelisch verwoord: wie zichzelf geeft, zal zichzelf ontvangen (naar Marcus 8, 35). Dat heeft geleid tot een revolutie in de opvatting over menswaardigheid. In een moderne versie van de parabel over de barmhartige Samaritaan was de Pakistaanse sherpa beslist niet blijven hangen. III
Reageren kan via johan.vandervloet@tertio.be
